آئین های مذهبی

عزاداری امام حسین(ع) در منطقه خرمدشت

    مانند سایر نقاط کشور عزاداری امام حسین(ع) از اوّل ماه محرّم شروع می شود و تفاوت چندانی با عزاداری در دیگر نقاط ندارد، مگر چند مورد که در ذیل به آن اشاره می شود: یکی از این موارد مراسم جوش زنی است که قبل از روضه خوانی انجام می گیرد، که درجای خود خواهد آمد، همچنین از اوایل ماه محرّم علم را(که شامل یک تیر چوبی است که قسمت بالای آن دو ردیف پره به صورت مدور وجود دارد و پره های ردیف پایین بلند تر از ردیف بالا است، هرردیف این پره ها توسط نخ به هم متصل شده) می بندند، به این صورت که از بین مردم پارچه های رنگارنگ به امانت جمع آوری کرده به نخ های مذکور به طور منظم وصل می نمایند و به سرپره‌ها نیز دستمال های ابریشمی متصل می‌نمایند. ردیف بالا نیز با دستمال های ابریشمی کوچک بسته می‌شود، پس از آن قندیلی نیز سرعلم نصب می شود که با دو یا یک دستمال ابریشمی مزیّن می گردد، این علم را در مراسم جوش زنی و سینه زنی به حرکت در می آورند.

    در گذشته از روز هفتم محرّم حسینیه را به اصطلاح می بستند و برای بستن حسینیه تعدادی قالیچه، آینه و پارچه های رنگارنگ از مردم به صورت امانت گرفته دیوارهای حسینیه را مزیّن می‌کردند البتّه این رسم منسوخ شده است، و به جای آن از پارچه های مشکی حاشیه نویسی شده استفاده می شود.

 
     جوش زنی

    معمولاً قبل از روضه خوانی ایام محرّم و ماه رمضان در محلّه های عمومی مراسمی بنام جوش زنی اجرا می شود، به این صورت که یک نفر نوحه خوان با لحنی ملایم و آهنگین این جملات را می خواند: «غریب یا حسینم، شهید شد حسینم، مظلوم یا حسینم، محروم یا حسینم، عطشان یا حسینم، عریان یا حسینم» تا افرادی که می خواهند در مراسم شرکت کنند دورکلک در دو صف جمع شوند، آنگاه نوحه خوان می گوید: «ای دو صد پاره ز تیغ و ستما خنجرکین و آمد از بهر وداع تن زار تو سکینه یا رسول الله ماتم حسین، یا کشته شد حسین» سپس یکی از صفوف می گویند: «حسین»، صف دیگر نیز می گوید: «حسین»، صف اوّل می گوید: «حسن»، صف دوّم نیز تکرار می‌کند، و این صفوف از پهلو و با قدم های زیگزاگ مانند دورکلک می‌چرخند، (این حرکت تا آخر جوش زنی ادامه پیدا می کند) این وضع مقداری ادامه می یابد تا این که نوحه خوان مجدداً در مقابل یکی از صفوف قرار گرفته و با لحن تندتر و آهنگین نوحه ای به عنوان توجوشی می خواند مثلاً می گوید:

 یا شاه دین حیدر، یا شافع محشر         یا   سا قی کو ثر،   یا  صا حب    منبر

 ای دُرّ دریای بتول آن شیر یزدانی          بنگر به حال یوسفت چون گشته زندانی

    صفی که تو جوشی برایش خوانده می شود، با همان آهنگ اوّلیه به حرکت خود ادامه می دهد و صف دوّم آرام حرکت می‌کند، پس از مدّتی نوحه خوان در مقابل صف دوّم قرار می گیرد و همان عمل را گروه دوّم تکرار می کند، (البتّه نوحه های دیگری با همین آهمگ خوانده می‌شود) آنگاه نوحه خوان می گوید: «آه کشته شد حسین» با گفتن این جمله جوش زنی روال عادی خود را طی می کند.

    توجوشی دیگری توسط نوحه خوان با صدای ملایم، کشیده آهنگین و حزین خوانده می شود، مثلاً می گوید:

ای شه تشنه لب توطاقت خنجر نداشتی یا حسین، یا حسین

                                         گو یا غریب بودی و مادر نداشتی یا حسین، یا حسین

   غسلت که داد و کی کفنت برید و دوخت یا حسین، یا حسین

                                          بر حالت غریبت آیا دل که سوخت یا حسین یا حسین

    هنگام خواندن این توجوشی هر دو صف آهسته و ملایم حرکت می کنند، در پایان نوحه‌خوان  می گوید: «آه کشته شد حسین» با گفتن این جمله، جوش زنی ادامه می یابد، نوحه های دیگری نیز به همین سبک خوانده می شود.

    گاهی برای تنوع این مراسم را به صورت لی لی انجام می دهند یعنی با گفتن حسن روی یک پا و با گفتن حسین روی پای دیگر حرکت می کنند، همچنین به جای گفتن حسن، حسین شعارهای دیگری در رابطه با عاشورا یا شعائر مذهبی سر می دهند.

    این مراسم با توجه به محدودیت زمانی از نیم ساعت تا یک ساعت ادامه می یابد آنگاه نوحه خوان برای پایان دادن مراسم می گوید: « ای که برکوفیان بی وفا بر شامیان پر جفا تا صبح قیامت مدام لعنت باد» و به این ترتیب مراسم جوش زنی پایان می یابد.

 
    عاشوری

    روز تاسوعا به نیّت تمام مردانی که از محرّم سال قبل فوت کرده اند، عاشوری می گیرند، به این صورت که مردم درحسینیه جمع می ششوند، علم را برداشته به خانه ای که مردی از آن مرده می‌روند.

    در آنجا مختصری جوش زده و به یاد مرحوم مورد نظر روضه می‌خوانند، آنگاه به خانه ی بازماندگان مردگان دیگر می روند، البتّه این روش منسوخ شده و فقط روز تاسوعا در حسینیه یا مسجد به یاد اموات مورد نظر روضه خوانی می کنند.
 
    تعزیه خوانی

    این مراسم به علت وجود امامزاده زید ابن علی در روستای ده‌علی در این روستا انجام می گردد. روز تاسوعا ادوات و لوازم تعزیه خوانی فراهم می شود، به این صورت که با چهارچوب ها و قالب هایی که دارند و با پارچه هایی که از مردم به امانت می گیرند ماکت بازار شام، سقاخانه، گهواره حضرت علی اصغر، نعش ساختگی و چهار الا پنج شتر برای بردن اسرا، طبّال، شیپورچی و ... فراهم  کرده و خیمه سبز رنگی به عنوان خیمه امام حسین(ع)، چند خیمه برای آتش زدن، و خیمه ای به عنوان خیمه عمرسعد و شمر آماده می کنند.

    صبح روز عاشورا مراسم جوش زنی انجام شده و روضه خوانی آغاز می شود، افرادی که باید نقش بازی کنند لباس های تعزیه را می پوشند، دسته های سینه زن و زنجیرزن نیز آماده می شوند، از طرف دیگر وقتی آخرین روضه خوان منبر رفت، دسته های سینه زن و زنجیرزن از خود روستا و روستاهای اطراف حرکت می کنند، افرادی که مسئول بازار شام، سقاخانه، گهواره هستند و شخصی که لباس شیر پوشیده و روی جنازه ساختگی نشسته است همه در جای خود قرارمی گیرند.

    اسباب تعزیه روی دوش مردم همراه با دسته های سینه زنی و زنجیر زنی و شتران وارد حسینیه می شوند، روضه خوان با دیدن این صحنه عمّامه از سر برداشته و به میان جمعیّت پرت کرده و یقه چاک می کند و بر سر می زند، آنگاه همه‌ی‌ مردم همراه لوازم تعزیه به سمت محل تعزیه(امامزاده) حرکت می کنند،  مسئولان ماکت ها هرکدام نوحه های آهنگین مخصوص به خود را می خوانند، و شیر بر روی جنازه، کاه بر سر و روی خود ریخته و با دو چاقوئی که در دست دارد بر دو طرف صورت خود می کشد و یا علی یا علی می گوید، شیپورچی و طبّال هم می‌نوازند.

     وقتی دسته های عزاداری به محلّ تعزیه رسیدند مدّتی سینه زنی و زنجیرزنی می کنند، بعد شمر به وسط میدان آمده و رجز خوانی خود را آغاز می کند، افراد دیگر به نوبه‌ی خود رجز می‌خوانند، معمولاً دو یا سه تعزیه انجام می‌شود، مانند تعزیه حضرت امام حسین(ع)، حضرت عباس(ع)، حضرت علی اکبر(ع) وحضرت علی اصغر(ع).

     البتّه کسی که نقش شمر را بازی می کند قبل از شروع تعزیه ابیات زیر را می خواند:

نه  من شمرم  نه  اینجا کربلا  باشد        

                                                کنم کاری حسین بن علی از من رضا باشد

هزاران ‌لعن ‌و نفرین ‌بر شمر و سنان ‌و خولی ‌و بن‌سعد        

                                                 که هرکه خنده بنماید یقین تخم زنا باشد

    پس از مراسم تعزیه مردم گروه گروه به زیارت امامزاده زیدبن علی(ع) رفته و پس از زیارت و قرائت فاتحه برای صرف نهار که از طرف خیّرین تدارک دیده شده می روند، سپس بعد از کمی استراحت به مراسم روضه ای که از طرف ایفا گر نقش شمر برای کفاره خود بر پا کرده می روند.

 
    شام غریبان

    در شب روز عاشورا مجلس روضه خوانی مراسم شام  غریبان به شرح ذیل برگزار می گردد دربی چوبی آماده کرده مقداری هیزم قسمت بالای آن قرار داده و دو کودک 5 تا 6  ساله را روی آن می‌خوابانند، و عدّه زیادی از جوانان و نوجوانان با شمع های که در دست دارند درب حامل این دو کودک را حمل کرده و در کوچه ها می گردانند و اشعاری را می‌خوانند که مطلع آن این است: «طفل صغیری ز حسین گم شده گم شده». سپس به محل اوّلیه رفته و مراسم پایان می یابد. 

منبع :وبلاگ جانباز علی اکبر عربی